Warunkowe przedterminowe zwolnienie z kary pozbawienia wolności jest instytucją związaną z poddaniem sprawcy próbie. Przesłanki jej zastosowania określone są zarówno w Kodeksie karnym, jak i w Kodeksie karnym wykonawczym.
Kto może skorzystać z warunkowego przedterminowego zwolnienia?
Warunkowe przedterminowe zwolnienie jest możliwe w odniesieniu do osób, wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności, karę 25 lat pozbawienia wolności oraz karę dożywotniego pozbawienia wolności.
Czy wobec osoby, wobec której orzeczono zastępczą karę pozbawienia wolności, możliwe jest warunkowe przedterminowe zwolnienie?
Obecnie nie ma takiej możliwości.
Zarówno przepisy Kodeksu karnego, jak i Kodeksu karnego wykonawczego, nie przewidują możliwości ubiegania się przez skazanego o warunkowe zwolnienie z reszty zastępczej kary pozbawienia wolności, orzeczonej w zamian za nieuiszczoną grzywnę lub uchylanie się od wykonania kary ograniczenia wolności. Wprawdzie w doktrynie istnieje pogląd dopuszczający taką możliwość (M. Kulik [w:] M. Mozgawa, Kodeks karny, Komentarz, Kraków 2006 r., str. 174), niemniej sądy nie podzielają tego stanowiska, wskazując, że brak jest w tym zakresie oparcia w ustawie.
Wykluczyć należy warunkowe przedterminowe zwolnienie z kary zastępczej pozbawienia wolności określonej w art. 46 i n.k.k.w., a co za tym idzie także w stosunku do kary grzywny, zamienionej na zastępczą karę pozbawienia wolności. W wypadku wykonywania kary zastępczej pozbawienia wolności sprawca nie jest na nią skazany, a zatem przepis art. 77 § 1 k.k., który stanowi o warunkowym zwolnieniu sprawcy skazanego na karę pozbawienia wolności, nie ma do niego zastosowania.
Postanowienie SN z 27.05.2015 r., III KO 21/15, LEX nr 1963646
Jakie warunki formalne trzeba spełnić, aby starać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie?
Podstawowym warunkiem jest odbycie połowy orzeczonej kary (art. 78 § 1 k.k.).
Od tej zasady są wyjątki:
– w przypadku recydywy podstawowej (art. 64 § 1 k.k.), skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu 2/3 kary;
– skazanego określonego w art. 64 § 2 k.k. (tzw. recydywa wielokrotna) można warunkowo zwolnić po odbyciu 3/4 kary;
– skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat kary;
– natomiast skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności po odbyciu 25 lat kary.
Należy jednak pamiętać, że w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd, wymierzając karę pozbawienia wolności, 25 lat pozbawienia wolności lub karę dożywotniego pozbawienia wolności, może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia niż odbycie co najmniej połowy kary (art. 77 § 2 k.k.)
Powyższe terminy mają zastosowanie również odpowiednio do sumy dwóch lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno.
Przesłanki materialnoprawne udzielenia warunkowego przedterminowego zwolnienia:
Podstawy stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia zostały określone w art. 77 § 1 k.k.
„Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.”
Powyższe stanowi wymóg ustalenia pozytywnej prognozy kryminologicznej, uwzględniającej wszystkie okoliczności faktyczne i ustawowe kryteria warunkowego zwolnienia. Innymi słowy, z oceny wszystkich przesłanek określonych w przepisie art. 77 § 1 k.k. musi wynikać, że skazany – po zwolnieniu go z zakładu karnego – nie popełni ponownie przestępstwa.
Co dokładnie Sąd ocenia?
1. postawę (m.in. krytyczny stosunek do popełnionego przestępstwa, naprawienie szkody, przeproszenie pokrzywdzonego);
2. właściwości (wiek, stan zdrowia, stan zdrowia psychicznego i fizycznego, zdolność do samokrytyki, poziom rozwoju intelektualnego, poziom wiedzy, plany na przyszłość, zainteresowania, skłonność do uzależnień);
3. warunki osobiste (sytuacja mieszkaniowa, zawodowa, materialna, środowisko jakim skazany będzie się otaczał, czy w trakcie odbywania kary skazany utrzymywał regularnie kontakt z rodziną);
4. okoliczności popełnienia przestępstwa (mają znaczenie dla negatywnej prognozy, o ile wskazują na nietypowe cechy skazanego, które mogą być przyczyną popełnienia przez niego kolejnego przestępstwa, nie można uznawać za te okoliczności zwykłych znamion czynu, które wynikają wprost z zastosowanej kwalifikacji prawnej);
5. zachowanie po popełnieniu przestępstwa (czy sprawca dążył do zniwelowania skutków przestępstwa, naprawił szkodę, przeprosił pokrzywdzonego, czy ma wyraźnie krytyczny stosunek do popełnionego czynu zabronionego);
6. zachowanie w czasie odbywania kary (stosunek skazanego do obowiązków wynikających z odbywania kary pozbawienia wolności, do innych współwięźniów, do obowiązków rodzinnych, uczestniczenie w podkulturze więziennej – przynależność do podkultury grypsującej może wpłynąć negatywnie na decyzję sądu; czy skazany starał się uzupełnić swoje wykształcenie, zawód, czy był nagradzany i wyróżniany regulaminowo, czy był karany dyscyplinarnie, czy był zatrudniony poza jednostką w systemie bez konwojenta, czy korzystał z przepustek i nagród w postaci zwolnień na czasowe opuszczenie jednostki, z których powracał w terminie i bez uwag).
Okres próby
W razie warunkowego zwolnienia czas pozostały do odbycia kary stanowi okres próby, który co do zasady nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat (art. 80 § 1 k.k.). Jeżeli skazanym jest osoba określona w art. 64 § 2, okres próby nie może być krótszy niż 3 lata. W razie warunkowego zwolnienia z kary 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.
Co to oznacza w praktyce? W przypadku, gdy kara pozbawienia wolności w zakładzie karnym skończyłaby się wcześniej, minimalny czas trwania okresu próby – po zastosowaniu warunkowego przedterminowego zwolnienia – wynosi minimum 2 lata. W tym okresie warunkowo zwolniony może być poddany dozorowi kuratora sądowego, osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, organizacji lub instytucji, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym oraz nałożyć na niego obowiązki określone w art. 72 § 1 Kodeksu karnego, a jeżeli szkoda wyrządzona przestępstwem, za które skazany odbywa karę, nie została naprawiona, orzec obowiązek określony w art. 72 § 2 Kodeksu karnego.
Kiedy kara zostanie uznana za odbytą?
Karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia, pod warunkiem, że w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia.
Innymi słowy, jeśli w okresie próby oraz w ciągu kolejnych 6 miesięcy, skazany przestrzegał porządku prawnego i Sąd penitencjarny nie odwołał mu warunkowego zwolnienia (chodzi o prawomocne postanowienie), to przyjmuje się fikcję prawną, że skazany karę odbył w całości, a nastąpiło to w dniu warunkowego zwolnienia.
Odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia
Sąd może, a w pewnych przypadkach musi, odwołać warunkowe przedterminowe zwolnienie:
- Sąd penitencjarny odwołuje warunkowego zwolnienie, jeżeli zwolniony w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania;
- Sąd penitencjarny odwołuje warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony, skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą;
- Sąd penitencjarny może odwołać warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo lub została orzeczona kara inna niż określona w § 1 albo gdy uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych;
- Sąd odwołuje warunkowe zwolnienie skazanego, jeżeli okoliczności, o których mowa w punkcie poprzednim, zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego.
Czy w przypadku odwołania warunkowego zwolnienia, czas spędzony na wolności wlicza się do okresu odbywania kary?
Nie. Przepis art. 160 § 8 k.k.w. wskazuje jednoznacznie, że czas spędzony na wolności przez warunkowo zwolnionego nie zalicza się na poczet kary.
Czy w razie odwołania warunkowego zwolnienia możliwe jest ponowne warunkowe zwolnienie?
Tak, przy spełnieniu określonych warunków, tj. nie może nastąpić przed odbyciem, po ponownym osadzeniu, przynajmniej:
– roku kary pozbawienia wolności;
– w wypadku kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności przed odbyciem przynajmniej 5 lat kary.
Jeżeli masz pytania związane z tematem warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności, potrzebujesz profesjonalnej pomocy, zapraszam do kontaktu z Kancelarią.
